Cuốn sách “Con Hủi” mở đầu với Nàng Xtefchia, một cô gái xinh đẹp, sinh ra trong một gia đình quý tộc nhỏ ở Vương Quốc. Sau khi tình đầu tan vỡ, Xtefchia, quá thất vọng và đau đớn, quyết định từ biệt cha mẹ để trở thành gia sư cho Lucia Elzanowska, em họ của Đại công tước quyền quý nhất nước – Waldemar Michorowski.
Gặp gỡ và vượt qua những hiểu lầm ban đầu, tình cảm của Xtefchia dành cho Waldemar dần thay đổi. Tuy nhiên, trước sự “quá tầm với” của mình trong giới quý tộc, Xtefchia lo sợ ánh mắt đánh giá của xã hội và chôn sâu tình cảm của mình, chọn yêu Waldemar bằng trái tim đau đớn.
“Xtefchia đã biến thành pho tượng chờ đợi như thế… Nàng đứng nơi đây bởi linh cảm rằng chàng sắp về, và nàng cứ đứng mãi kiên tâm chờ đợi… Hôm nay chàng sẽ tới đây!”
Ban đầu tưởng như tình yêu này chỉ từ một phía, nhưng khi Waldemar bất ngờ tỏ tình, Xtefchia hoảng hốt trốn khỏi vòng tay của chàng.
Trong một lần về thăm gia đình, nàng nhận được một quyển nhật ký của người bà đã mất. Sự thật kinh hoàng là rằng, người bà và ông nội của Waldemar đã từng trải qua một tình yêu sâu sắc, nhưng không thể vượt qua định kiến giai cấp và phải chia tay. Quá khứ lặp lại, số phận giễu cợt!
“Con Hủi” của văn sĩ Ba Lan Helena Mniszek là một tác phẩm tuyệt vời. Dịch giả Nguyễn Hữu Dũng mô tả cuốn sách như một “Romeo và Juliet hiện đại”. Theo tôi, “Con Hủi” hoàn toàn xứng đáng với những khen ngợi đó. Dù tựa sách có tên gọi của một loại bệnh, tác phẩm không liên quan đến bệnh tật, trừ những kẻ hẹp hòi sử dụng định kiến cá nhân để xem thường những người họ coi là “con hủi” – một tội danh ghê tởm. Xtefchia Rudexka thực sự là “con hủi” trong mắt giới quý tộc Ba Lan. Cô xinh đẹp, thông minh, hiền lành, nhưng tội lớn nhất của cô là việc không sinh ra trong một gia đình quý tộc. Cha mẹ cô chỉ là những quý tộc nhỏ ở Ba Lan, sở hữu một điền trang nhỏ đến mức nhìn qua đã bị đám thượng lưu chế giễu. Xtefchia là một cô gái đáng yêu, sống phù hợp với địa vị của mình, không mơ ước điều gì xa xôi. Nhưng tình yêu định mệnh với đại công tử Waldema Michorowski lại đưa cô vào cuộc sống của những kẻ có tội, chỉ vì đã quá tầm tay. Walderma là điểm đẹp nhất của câu chuyện, mặc dù được viết bởi một nữ tác giả và tập trung vào cô gái đáng thương. Nhưng Walderma, với phẩm giá cao quý và tình yêu kiên định, để lại ấn tượng sâu sắc nhất. Chàng trai tài năng, quý tộc, tự do. Walderma là biểu tượng của đẹp tốt nhất mà tôi có thể tưởng tượng. Mỗi lời nói dịu dàng khi gọi Xtefchia là “em yêu quý của anh”, “em vàng ngọc của anh”, rồi “em duy nhất của anh”, làm trái tim tôi tan chảy. Sống với một người như Walderma, được yêu bởi một người như vậy, không gì có thể hạnh phúc hơn. Nhưng tình yêu không chỉ là của hai người, mà còn là mối quan tâm của gia tộc, thậm chí là của cả giới quý tộc Ba Lan. Định kiến giai cấp truyền lại từ đời này sang đời khác không cho phép đại công tử Walderma, người của gia tộc từng nắm giữ nhiều vị trí quan trọng, yêu một cô Xtefchia nhỏ bé và vô danh, một cô gái thôn nữ tầm thường. Như trong quá khứ, giai cấp ác nghiệt đã sử dụng lý do đó để chia rẽ ông của Walderma và bà của Xtefchia. Tôi không quên lúc Walderma đòi quyền lợi cho tình yêu của mình, nói rằng “ngoài tên họ, dòng họ, gia huy và toàn bộ khung cảnh trang trọng này, cháu còn trái tim và tâm hồn, những thứ mang theo khát vọng cá nhân chứ không phải khát vọng của gia tộc. Chúng khao khát một số điều, chỉ để đối với chúng mà thôi. Cháu không bao giờ muốn hy sinh tình cảm của mình để giữ lấy cái khung. Chỉ có người phụ nữ cháu yêu mới có thể trở thành vợ cháu.” Và Walderma đã làm đúng như chàng nói. Không ai có thể ngăn chàng cưới Xtefchia làm vợ. Chàng yêu mãnh liệt như lửa, sử dụng ngọn lửa đó để thiêu trụi mọi khó khăn, luôn muốn giữ chặt Xtefchia. Tuy nhiên, Xtefchia cuối cùng chỉ là một cô gái yếu đuối bình thường. Ngay trước ngày cưới, cô gục ngã chỉ vì những thủ đoạn đê tiện của quý tộc giấu mặt vẫn muốn chia rẽ mối tình giữa cô và đại công tử Walderma. Cô tin vào những thủ đoạn đó, bị á
m ảnh bởi chúng, và mặc dù được yêu nhưng cô không dám yêu. Trong khi hôn phu của cô đang cố gắng để hai người ở bên nhau, cô khuất phục, chấp nhận nhường bước trước khó khăn, để lại sau lưng một đám cưới mãi mãi không thể diễn ra. Xtefchia là một cô gái đáng thương, nhưng tôi không thể tha thứ cho cô vì đã bỏ cuộc như vậy. Tôi đã mừng rỡ cho đám cưới của cô. Tôi đã hạnh phúc khi biết cô và Walderma sẽ có hạnh phúc trọn đời. Đại công tử Walderma chắc chắn còn hạnh phúc hơn tôi nhiều lần. Vì chàng yêu cô, yêu “em duy nhất” của chàng đến cùng. Nhưng dường như dũng khí để đấu tranh của cô đã cạn kiệt. Cô được giải thoát khỏi áp lực trần gian, để lại đại công tử Walderma – người yêu cô và cô yêu nhất – sống trọn đời với nỗi hối tiếc vì không bảo vệ được người mình yêu thương nhất. Những ngày sau này của chàng có lẽ chỉ còn là sự im lặng, bởi hạnh phúc cuối cùng đã mất theo Xtefchia, cô bé đã rời bỏ.
Tác giả Helena Mniszek, hay còn được biết đến với tên thật là Ravich Rađô Miska, thuộc dòng họ Mniszek Tơkhugiơnhixki, sinh năm 1878 tại điền trang Kurơtrưxe, tỉnh Vôlưnhe.
Năm 1899, bà kết hôn với ông V. Khugiưnxki và chuyển đến sống ở Platerôvô (Litva). Sau bốn năm, chồng qua đời. Năm 1910, bà tái giá và lấy ông A. Rađômiski, theo chồng về điền trang Rôgale, sau đó chuyển đến trang Kukharư ở tỉnh Puôxk (Ba Lan). Năm 1931, bà lại trở thành góa phu, sống cùng gia đình tại đó.
Mùa thu năm 1939, đại chiến thứ hai bùng nổ, bà bị quân Đức đuổi khỏi nhà và phải chuyển đến Xabnhi cùng Pôđlasie, nơi bà mất vào năm 1943.
Trong suốt 20 năm hoạt động văn học (1909 – 1930), bà để lại nhiều tác phẩm, trong đó có các tiểu thuyết nổi bật như “Con Hủi” (1909), “Đại Công tử Mikhôrôvxki” (1910), “Những ngù lông xào xạc” (1911), “Cậu chủ” (1912), “Các quận công của rừng” (1912), “Gahenna” (1914), “Những kẻ thờ phụng quỷ sa tăng” (1918), “Ẩn sĩ” (1919), “Chàng Vecte” (1921), “Quyển của người” (1922), “Nhân sự” (1922), “Hoàng hậu Giezlla” (1925), “Ông bà chủ” (1927), “Từ mảnh đất của nước mắt và máu” (1927), “Hoa Mộc Lan” (1928), “Những người hậu chiến” (1929), “Nam châm của những con tim” (1930)… và một số tập truyện ngắn khác. Bà còn tích cực tham gia nhiều hoạt động xã hội.
“Con Hủi” được coi là tác phẩm tiêu biểu và nổi tiếng nhất của Helena Mniszek.
