Cuốn sách Đối Thoại Socratic 1 của tác giả Plato là một trong những tác phẩm triết học nổi tiếng nhất trong lịch sử triết học phương Tây. Trong cuốn sách này, Plato đã thể hiện phương pháp luận lý học của Socrates thông qua việc đặt ra những câu hỏi và thảo luận với các nhà triết học đương thời để phân tích, xem xét lại những quan điểm, luận điểm của họ.
Cụ thể, trong cuốn sách này, Plato đã thuật lại cuộc đối thoại giữa Socrates với một số nhân vật nổi tiếng thời bấy giờ như Euthyphro, Crito, Protagoras… Trong đó, cuộc đối thoại với Euthyphro là một trong những cuộc đối thoại nổi tiếng nhất. Euthyphro là một nhà triết học người Hy Lạp, đồng thời cũng là một linh mục tôn giáo. Trong cuộc đối thoại này, Socrates đã đặt câu hỏi cho Euthyphro về ý nghĩa của điều thiêng liêng và điều công bình.
Cụ thể, Socrates hỏi Euthyphro rằng: “Điều thiêng liêng là gì?”. Trước câu hỏi này, Euthyphro đưa ra định nghĩa rằng: “Điều thiêng liêng là điều mà các vị thần yêu thích”. Tuy nhiên, Socrates tiếp tục hỏi phải chăng các vị thần yêu thích điều đó vì nó thiêng liêng hay nó thiêng liêng vì các vị thần yêu thích nó? Định nghĩa của Euthyphro bị mâu thuẫn bởi nếu các vị thần yêu thích điều đó vì nó đã thiêng liêng trước thì định nghĩa vẫn chưa rõ ràng. Nếu ngược lại, điều đó trở thành thiêng liêng chỉ vì các vị thần yêu thích thì sẽ dẫn đến kết luận rằng: Điều thiêng liêng phụ thuộc vào ý thích của các vị thần, không phải do bản chất của nó.
Trước sự phân tích sâu sắc của Socrates, Euthyphro cũng không thể đưa ra được một định nghĩa thuyết phục về ý nghĩa của điều thiêng liêng. Đây chính là phương pháp luận lý học điển hình của Socrates: đặt câu hỏi, phân tích, soi xét định nghĩa của đối phương để tìm ra sự thật, điều chân lý. Bản thân Socrates không khẳng định mình biết điều gì, nhưng ông luôn tìm cách phân tích, phê phán quan điểm của người khác để làm sáng tỏ vấn đề.
Trong cuốn sách này, Plato còn thuật lại cuộc đối thoại giữa Socrates với nhà triết học nổi tiếng Protagoras. Protagoras là một trong những nhà triết học đầu tiên đặt nền móng cho chủ nghĩa khế ước, cho rằng con người là yếu tố tạo nên luật pháp và đạo đức. Trong cuộc đối thoại, Socrates đã đặt ra những câu hỏi để phân tích quan điểm của Protagoras.
Cụ thể, Protagoras cho rằng mọi thứ đều có thể tranh luận được, kể cả những điều được coi là sự thật tuyệt đối. Trước quan điểm này, Socrates đặt câu hỏi liệu có thể tranh luận về chính sự tranh luận đó có đúng hay không, bởi nếu tranh luận chính nó cũng có thể sai thì cả hệ thống triết học của Protagoras sẽ mâu thuẫn. Protagoras không thể trả lời thuyết phục trước sự phân tích sâu sắc của Socrates.
Mời các bạn đón đọc Đối Thoại Socratic 1 của tác giả Plato.
