Cuốn sách “Gen Vị Kỷ” của tác giả Richard Dawkins đã được xuất bản lần đầu tiên vào năm 1976 và đã gây nên một cuộc cách mạng trong lĩnh vực sinh học. Trong cuốn sách này, tác giả đã đưa ra một khái niệm hoàn toàn mới về đơn vị cơ bản của chọn lọc tự nhiên là gen, thay vì cá thể.
Theo quan điểm của Dawkins, gen là những đơn vị cơ bản của sinh vật sống có khả năng tự sao chép và truyền lại thông tin di truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác. Mỗi gen đều có mục tiêu duy nhất là sao chép chính mình một cách hiệu quả nhất, bất kể điều đó có lợi hay có hại cho cá thể hay loài vật. Do đó, theo Dawkins, chọn lọc tự nhiên không hoạt động ở cấp độ cá thể mà ở cấp độ gen.
Để minh họa cho quan điểm này, Dawkins đã đưa ra nhiều ví dụ sinh học thuyết phục. Ví dụ, trong các loài có hệ thống sinh sản hữu tính, gen thường xuyên thúc đẩy các hành vi gây hại cho cá thể nhưng lại mang lại lợi ích cho sự sao chép của chính chúng. Điển hình là hiện tượng “meme của Dawkins” – những đơn vị thông tin văn hóa được truyền từ não này sang não khác thông qua sự sao chép và bắt chước.
Một điểm quan trọng khác trong quan điểm của Dawkins là sự khác biệt giữa chọn lọc tự nhiên và chọn lọc giống. Theo đó, chọn lọc tự nhiên xảy ra tự phát trong tự nhiên do sự cạnh tranh sinh tồn giữa các gen, trong khi chọn lọc giống là kết quả của sự can thiệp có ý thức của con người nhằm tạo ra những sinh vật có ích cho mình.
Để hỗ trợ cho quan điểm của mình, Dawkins đã đưa ra nhiều ví dụ về cách thức mà gen biểu hiện khả năng tự sao chép và lợi dụng cá thể chủ để đạt được mục đích này. Ví dụ, gen gây ung thư thường xuyên biến đổi để tránh hệ miễn dịch của cơ thể, đồng thời kích thích sự phát triển của khối u ung thư để tạo điều kiện thuận lợi cho sự sao chép và lây lan của chính nó.
Hay như trường hợp của vi khuẩn, chúng thường xuyên đột biến để chống lại các loại thuốc kháng sinh mới, đồng thời trao đổi gen với các tế bào khác nhằm mục đích tự bảo vệ. Điều này minh họa rõ ràng quan điểm của Dawkins về sự tồn tại và phát triển của gen nhằm mục đích tự sao chép, bất kể điều đó có mang lại lợi ích hay hại cho cá thể.
Một điểm đáng chú ý nữa trong cuốn sách là khái niệm về “nhóm gen khoang” mà Dawkins đưa ra. Theo đó, nhiều gen có khả năng hợp tác với nhau để cùng đạt được mục tiêu sao chép, thay vì cạnh tranh lẫn nhau như quan niệm trước đây. Cụ thể, các gen khoang có thể chia sẻ lợi ích chung bằng cách cùng đóng góp vào sự phát triển của cá thể, từ đó tạo điều kiện thuận lợi cho sự sao chép của chính chúng.
Nói tóm lại, cuốn sách “Gen Vị Kỷ” của Richard Dawkins đã đưa ra một cách nhìn mới lạ về chọn lọc tự nhiên, coi gen là đơn vị cơ bản của tiến hóa thay vì cá thể. Bằng nhiều ví dụ sinh học sắc bén, tác giả đã thuyết phục độc giả về quan điểm rằng mọi hành vi của sinh vật đều nhằm mục đích chính đáng
Mời các bạn đón đọc Gen Vị Kỷ của tác giả Richard Dawkins.
