Sự Tinh Tế của Hoa Cúc Xanh
Hoa Cúc Xanh là một truyện ngắn nổi tiếng của tác giả Karel Capek, được biết đến như một biểu tượng văn học của Czech và năm lần liên tiếp đề cử Giải Nobel Văn học. Với cái nhìn đa chiều từ M. Foucault, chúng ta thấy “điên” không chỉ là một khái niệm mà còn là một diễn ngôn cần được thấu hiểu. Truyện khám phá câu hỏi: điên là gì? Liệu tâm thần không ổn có thực sự đáng sợ và xấu hổ không? Khi nào chúng ta cần sự “điên” trong cuộc sống?
Theo M. Foucault, diễn ngôn không chỉ là việc tạo ra tri thức, mà còn gắn liền với quyền lực và ảnh hưởng mạnh mẽ đến xã hội. Sự mất cân bằng về quyền lực thường dẫn đến sự xuất hiện của tri thức – một sự chân thực không tuyệt đối mà phụ thuộc vào quyền lực. “Điên” chỉ là một khía cạnh của diễn ngôn mà con người sáng tạo ra để xây dựng văn hóa xã hội.
Khi đọc Hoa Cúc Xanh của Capek, chúng ta bắt đầu vào một cuộc phiêu lưu với những nhân vật đa chiều. Từ ông già Fullinus đến cô bé Klara – họ biểu tượng cho sự khác biệt và tìm kiếm cái đẹp. Trong một xã hội coi mình là “bình thường”, Klara – với tất cả sự “dở người” và điên khùng – là người duy nhất nhận biết được vẻ đẹp của hoa cúc xanh quý giá. Chuyện này không chỉ là một câu chuyện đơn giản, mà còn khiến chúng ta suy ngẫm về sự khác biệt và ước muốn tìm kiếm cái đẹp.
Những nhân vật trong truyện khiến ta nhận thức thêm về sự phức tạp của “điên” và vai trò của nó trong xã hội. Nhưng qua những hồi ký của Capek, chúng ta được dẫn dắt vào một thế giới đầy bất ngờ và sự ngưỡng mộ đối với cái mới lạ. Hoa Cúc Xanh chắc chắn là một tác Phẩm đáng đọc và suy ngẫm.Nhân vật chính của tác phẩm, cô bé Klara, nổi bật với sự khác biệt hoàn toàn so với người khác trong khu phố Lubenec. Điều này khiến cô trở thành một ngoại lệ không tuân theo chuẩn mực xã hội. Tuy nhiên, net điều đó đã giúp cô nhìn thấy vẻ đẹp tuyệt vời nhất trong thế giới một cách dễ dàng và tự nhiên, một khám phá mà những người “bình thường” (mài mò, thông thạo kiến thức, biết rõ từng chi tiết cũng như cách thức để nhận thông tin) vẫn phải bỏ ra nhiều công sức mà vẫn không thể tìm ra. Các cá nhân bị bó buộc bởi những quy tắc, nguyên tắc và luật lệ xã hội sẽ không bao giờ đạt tới bông hoa đó, vì sự “bình thường” ấy đã hạn chế tư duy của họ – chỉ đặt hoa ở công viên mà thôi. Đúng như cách mà ông già Fullinus đã phát hiện bông hoa cúc xanh ở cuối tác phẩm. Tuy nhiên, thời khắc ông ta phát hiện bông hoa cũng là lúc ông trở nên điên cuồng. Và để hiểu được điều này, ông cũng phải bước qua ranh giới cấm định, đi ngược lại những chuẩn mực xã hội. Từ đây, câu truyện đặt lên câu hỏi, liệu những quy tắc, thiết kế xã hội có hạn chế con người không? Những người có tư duy, hành vi “bình thường” theo số đông chỉ có thể đạt tới những mục tiêu “bình thường”. Phần thưởng chỉ dành cho những người dám đột phá, thay đổi, thậm chí dám “điên”. Vậy nên, có lẽ trong một số tình huống, con người cần phải biết đứng ngược lại với những quy tắc cứng nhắc, biết mạo hiểm để thành công? Các nhà khoa học, nhà phát minh như Einstein, Newton, Edison, Steve Jobs… từng bị coi là kỳ lạ, điên rồ nhưng những cá nhân không theo lối mòn này lại đóng góp cho sự phát triển vượt bậc của xã hội. Trong văn học, những nhân vật điên, lập dị thường xuất hiện với tần suất lớn và trong số đó có những hình ảnh trở thành kinh điển như Don Quijote, Hamlet, Chí Phèo, Thị Nở… Những cá nhân đó dưới cái nhìn của xã hội thường được coi là ngu ngốc, kỳ quặc. Nhưng liệu điều đó có đúng không, khi một Thị Nở nghịch ngợm có thể cứu vãn linh hồn của Chí Phèo, Hay Hamlet giả điên để tìm ra và tiết lộ sự thật “Đan Mạch là ngục thất tăm tối”? Những kẻ “điên” đôi khi còn là do họ quá tỉnh táo, vì họ đã nhìn thấy bản chất thực sự của xã hội trong khi mọi người đang ngủ quên. Những người điên như vậy, trong cái nhìn của họ, có thể mọi người khác mới là những kẻ điên?Una chút cuộc đời vàng rộ hoa cúc xanh là một thông điệp ẩn dụ của Capek đối với nghệ thuật sáng tạo. Nếu nghệ sĩ chỉ biết tạo ra theo những ràng buộc của quy tắc sẽ không thể chạm đến vẻ đẹp chân thực của nghệ thuật, không thể tạo ra những tác phẩm có giá trị. Văn học luôn cần sự sáng tạo, nét “điên” để vượt xa những giới hạn; nếu bị khuôn phép trong những quy định, thì tác phẩm văn học khó có thể thành công. “Điên” chính là yếu tố động lực để nghệ sĩ trỗi dậy. Đó là lúc Dostoyevsky viết Gừng càng già càng cay, Hàn Mặc Tử với Tình điên, Chế Lan Viên khám phá thế giới của bí ẩn, rùng rợn, Tản Đà trở nên thiêng liêng để phục vụ trời, và sau này là Bùi Giáng với những bản thơ được coi là “tỏa sáng điên rồ”… Những tác phẩm tinh thần của họ nảy sinh từ khoảnh khắc “điên” đó đã mang lại những giá trị đẹp như loài hoa cúc xanh quý hiếm mà Klara đã tìm thấy. Trong một cuộc trò chuyện, Nam Cao đã từng nói về trách nhiệm của nhà văn là tỉnh thức những điều chưa ai nhìn thấy và sáng tạo những điều chưa từng tồn tại. “Điên” trong văn học giờ đây giống như một bài kiểm tra: điều gì sẽ xảy ra nếu nghệ sĩ viết theo cách khác? Viết theo cách khác có nghĩa là họ đang đưa ra thách thức cho các quan niệm, cảm nhận thông thường, thách thức những tiêu chuẩn và cấu trúc xã hội, là sự “nổi loạn” trong ngôn ngữ… Có một thời kỳ khi mọi người choáng ngợp trước sự xuất hiện của trường phái thơ Concrete do Augusto de Campos sáng lập, thể loại thơ mà ở đó cú pháp thông thường bị phá vỡ, thay vào đó là một trật tự cú pháp mới mờ nhạt, không logic, các thành phần thường được sắp xếp theo cấu trúc đồ họa không gian và truyền đạt ý nghĩa thông qua hiệu ứng đánh máy. Bài thơ Lixo (Rác) của Augusto từng gây sốc khi chỉ có một từ “LIXO” rất lớn và được tạo ra từ nhiều dòng chữ “LUXO” (sang trọng, cao quý).Ở Việt Nam, hình thức “thơ ngoài lời” của Dương Tường cũng đã thách thứcĐÁNH GIÁ SÁCH
HOA CÚC XANH – Karel Capek
Người dịch: Phạm Công Tú
#Hoa_Cúc_Xanh
#Karel_Capek
“Cuộc sống sẽ trở nên khó chịu nếu ta không buông bỏ một phần lớn cuộc đời dọc đường.”
Cuốn sách này thực sự đặc biệt, từ cách viết đến nội dung. Với những câu chuyện ngắn, rời rạc nhưng đầy sáng tạo và mỉa mai, quyển sách này thực sự mang lại một làn gió mới cho tâm hồn chán chường của bạn.
Tình ái, tham lam, dục vọng, tầm thường, đê tiện, tất cả những bản chất thật sự của con người được thể hiện rõ qua khoảng 40 câu chuyện ngắn chỉ dài vài trang. Capek thực sự là một bậc thầy trong nghệ thuật kể chuyện. Bằng một ngôn ngữ hài hước, sâu lắng, đọc “Hoa cúc xanh” như bước vào một thế giới kỳ diệu với những câu chuyện vô cùng hấp dẫn. Những nhân vật trong sách không phải là những cảnh sát hay thám tử thông minh, mà chỉ là những con người bình thường như thầy bói, thợ bánh mì, bà góa ác, người sưu tập điên cuồng, người bán tạp hóa cô đơn, cô bé điên khùng câm điếc, v.v. Với nhiều góc nhìn khác nhau, các câu chuyện bình thường dưới bàn tay của Capek trở nên thú vị và khám phá hơn bao giờ hết. Những truyện ngắn trong sách mang đầy bản sắc thời đại, kết hợp giữa hiện đại và cổ điển, mang lại nhiều điều bất ngờ đến độc đáo. Mỗi truyện đều chứa những câu nói cuốn hút, có khi khiến bạn suy ngẫm, có khi khiến bạn cười, hay thậm chí tự chế giễu chính mình. Một trong những truyện mà tôi yêu thích nhất là về một người biết mọi điều, và vì biết mọi điều, không thể phán xét người khác.
Nếu phải chọn truyện ưa thích, không tính truyện trên và không theo thứ tự, tôi chọn: Hoa cúc xanh, Mụ thầy bói, Bộ sưu tập tem, Cái chân bị mất, Người tù được thả.
Người viết: Tran Nguyen Phương Uyên
KAREL ČAPEK sinh năm 1890 tại Malé Svatonovice, một làng thuộc Đông Bắc Czech, trong gia đình có cha là bác sĩ, mẹ là nhà sưu tầm văn học dân gian. Čapek đã du học ở Paris và Berlin trong nhiều năm. Năm 1915, ông tốt nghiệp Đại học Tổng hợp Charles Praha với bằng Doctor Triết học. Ông là một nhà văn xuất sắc.Nhà văn Jozef Čapek (1887-1945) đã để lại một di sản văn học và nghệ thuật rất ấn tượng. Với công việc viết báo và sáng tác nghệ thuật, ông đã trở thành biểu tượng văn hóa của Cộng hòa Tiệp Khắc. Tác phẩm của ông đã được biến dịch nhanh chóng và nhận được nhiều đề cử cho giải Nobel Văn học. Čapek đã mở ra một cánh cửa mới về cách thức kể chuyện và thách thức các quy ước thông thường. Mời bạn đọc tác phẩm “Hoa Cúc Xanh” của tác giả tài năng này.
