Cuốn sách “Mưu Trí Thời Liêu – Kim – Hạ” của tác giả Đường Nhạn Sinh là một tác phẩm lịch sử quan trọng, ghi lại các sự kiện chính trị và quân sự diễn ra trong thời kỳ Liêu, Kim, Hạ ở Trung Quốc từ thế kỷ 10 đến thế kỷ 13. Cuốn sách được Đường Nhạn Sinh viết vào năm 1234 với mục đích phân tích, đánh giá các chiến lược quân sự và mưu kế chính trị của các triều đại ngoại bang và các triều đại phong kiến Trung Quốc thời bấy giờ.
Trong lời tựa, tác giả Đường Nhạn Sinh cho biết đã dựa vào nhiều tài liệu lịch sử đương thời để biên soạn cuốn sách này. Mục đích của tác phẩm là phân tích những sai lầm và thành công trong chiến lược quân sự, ngoại giao của các triều đại, đồng thời rút ra bài học kinh nghiệm quý báu cho các thế hệ mai sau. Cuốn sách được chia thành 10 chương, theo trình tự thời gian diễn ra các sự kiện lịch sử chính trị và quân sự từ thời Liêu cho đến khi nhà Nguyên thống nhất Trung Quốc.
Chương 1 giới thiệu về lịch sử hình thành và phát triển của nhà Liêu ở phương Bắc Trung Quốc từ thế kỷ 10. Theo Đường Nhạn Sinh, nhà Liêu xuất phát từ bộ tộc Khiết Đan man tộc, nhờ vào sự thông minh và mưu lược của A Bảo Cơ mà dần dần chinh phục các bộ tộc lân cận và thành lập quốc gia. Tuy nhiên, triều Liêu sau đó dần suy yếu do tham lam quyền lực và xa rời con đường của tổ tiên.
Chương 2 nói về sự hình thành và bành trướng của nhà Tống ở phía Nam Trung Quốc từ thế kỷ 10. Theo đánh giá của tác giả, nhà Tống có nền kinh tế – văn hóa phát triển nhưng lại yếu kém về quân sự, thường phải dựa vào ngoại giao để duy trì quan hệ với các nước láng giềng mạnh hơn như Liêu, Tây Hạ. Đây là một thiếu sót lớn của triều Tống.
Trong Chương 3, tác giả phân tích về sự hình thành và phát triển của nhà Kim ở phương Bắc sau khi nhà Liêu suy yếu. Theo Đường Nhạn Sinh, nhà Kim có nguồn gốc từ bộ tộc Nữ Chân, nhờ vào tài năng của Thái Tổ Hoàn Nhan A Ba Ha mà nhanh chóng thống nhất các bộ tộc phương Bắc và đánh bại nhà Liêu. Tuy nhiên, triều Kim sau đó lại sa vào con đường xa hoa phung phí và bạo ngược.
Trong các chương tiếp theo, tác giả phân tích chi tiết về quá trình nhà Kim tiến hành 4 lần nam phạt nhà Tống, thống nhất phương Bắc và trung nguyên Trung Quốc. Đồng thời cũng ghi lại sự hình thành và phát triển của nhà Tây Hạ ở khu vực Tây Bắc, quá trình Tây Hạ liên minh với nhà Kim đánh bại nhà Tống rồi lại đụng độ với nhà Kim tranh giành bá chủ khu vực.
Ba chương cuối cùng của cuốn sách tập trung phân tích về sự suy yếu của nhà Kim do nội tấn và ngoại xâm, sự nổi lên của nhà Nguyên do Thành Cát Tư Hãn thống nhất các bộ tộc Mông Cổ, quá trình nhà Nguyên tiêu diệt nhà Kim, Tây Hạ và cuối cùng thống nhất Bắc Trung Quốc.
Mời các bạn đón đọc Mưu Trí Thời Liêu – Kim – Hạ của tác giả Bạo Thúc Diễm & Chu Chính Thư & Đường Nhạn Sinh & Ông Văn Tùng (dịch).
