Cuốn sách “Nguyễn Trường Tộ Với Triều Đình Tự Đức” của tác giả Nguyễn Đình Đầu ra mắt năm 2000, dày gần 300 trang giấy. Trong đó, tác giả đã nghiên cứu kỹ lưỡng và giới thiệu toàn diện về cuộc đời và sự nghiệp của danh nhân Nguyễn Trường Tộ dưới triều vua Tự Đức.
Nguyễn Trường Tộ (1828 – 1871) là một nhà nho yêu nước, nhà cải cách tiên phong trong lịch sử Việt Nam. Sinh ra trong một gia đình nho học tại làng An Định, huyện Từ Liêm, tỉnh Hà Đông (nay thuộc Hà Nội), từ nhỏ Nguyễn Trường Tộ đã nổi tiếng thông minh, học giỏi. Năm Tự Đức thứ 3 (1850), ông thi đỗ Cử nhân khoa Canh Tuất, được bổ làm Tri phủ Tư Nghĩa, tỉnh Quảng Ngãi.
Trong thời gian làm quan dưới triều vua Tự Đức, Nguyễn Trường Tộ luôn có tư tưởng độc lập, dám nghĩ dám nói, dám đề xuất các cải cách. Ông chủ trương thay đổi chế độ phong kiến, chủ trương học tập tinh thần khoa học của phương Tây để cải cách đất nước. Tuy nhiên, quan điểm cải cách mạnh mẽ của ông thường bị triều đình nghi kỵ, coi là phản nghịch.
Năm 1858, sau khi thất bại trong cuộc kháng chiến chống Pháp ở Biên Hòa, Nguyễn Trường Tộ đã dâng sớ “Bàn việc quốc phòng” đề nghị triều đình cải cách quân đội, chấn chỉnh quan liêu, học tập khoa học phương Tây. Tuy nhiên, vua Tự Đức không nghe theo, mà còn cho rằng ông có ý phản nghịch. Sau đó, ông bị triệu về kinh đô và bị miễn chức hẳn.
Năm 1860, khi quân Pháp xâm lược Đà Nẵng, Nguyễn Trường Tộ lại dâng sớ “Bàn việc quốc phòng lần thứ hai” đề nghị cải cách quân đội, chấn chỉnh triều chính, nhưng vẫn bị vua Tự Đức bác bỏ. Năm 1861, ông được triệu về kinh làm Tế tửu Quốc tử giám nhưng chỉ được ít ngày thì bị bãi chức.
Năm 1864, khi quân Pháp xâm lược Gia Định, Nguyễn Trường Tộ lại dâng sớ “Bàn việc quốc phòng lần thứ ba”, đề nghị triều đình nhanh chóng cải cách, nhưng vẫn không được vua Tự Đức chấp nhận. Từ đó, ông bị triều đình nghi ngờ, coi là phản động, thường bị theo dõi và bức hại.
Năm Tự Đức thứ 24 (1871), trong lúc bị bệnh nặng, Nguyễn Trường Tộ vẫn không ngừng đề xuất cải cách. Tuy nhiên, vua Tự Đức vẫn không nghe theo, mà còn cho rằng ông có âm mưu phản nghịch. Chỉ vài tháng sau, vào ngày 18 tháng 8 năm 1871 (tức ngày 15 tháng 7 năm Tự Đức thứ 24), Nguyễn Trường Tộ qua đời tại nhà riêng ở làng An Định, hưởng dương 44 tuổi.
Trong suốt cuộc đời hoạt động dưới triều vua Tự Đức, Nguyễn Trường Tộ luôn là người tiên phong đề xuất cải cách, nhưng gặp phải sự nghi kỵ, chống đối của triều đình. Tác phẩm của Nguyễn Đình Đầu đã phân tích kỹ lưỡng về tư tưởng cải cách của Nguyễn Trường Tộ, đồng thời chỉ ra những hạn chế của triều đình nhà Nguyễn khi không biết tiếp thu những đề xuất xây dựng đất nước của ông.
Nhìn chung, cuốn sách “Nguyễn Trường Tộ Với Triều Đình Tự Đức” của Nguyễn Đình Đầu đã làm sáng tỏ cuộc đời và sự nghiệp của danh nhân Nguyễn Trường Tộ, đồng thời phê phán sự bảo thủ, trễ nải của triều đình nhà Nguyễn trong việc tiếp nhận tư tưởng cải cách của ông. Tác phẩm góp phần tôn vinh và giữ gìn di sản của một nhà cách mạng tiên phong trong lịch sử Việt Nam.
Mời các bạn đón đọc Nguyễn Trường Tộ Với Triều Đình Tự Đức của tác giả Nguyễn Đình Đầu.
