Sách Sử Ký là bộ sử thư của nhà sử học nổi tiếng Tư Mã Thiên, gồm 100 quyển, chia làm 12 thiên. Trong đó, quyển III có tên là Thế Gia, ghi chép lại sự kiện lịch sử từ năm 403 TCN đến năm 221 TCN tại Trung Quốc thời Chiến Quốc.
Quyển III bắt đầu từ năm 403 TCN, khi Tần vương Cừu Thôn lên ngôi. Lúc này, nước Tần đã dần trở thành một trong những nước mạnh nhất. Tần vương Cừu Thôn đã tiến hành cải cách chính trị và quân sự, tăng cường lực lượng. Nước Tần liên tiếp đánh bại các nước nhỏ xung quanh như Địch, Tịch và mở rộng bờ cõi.
Năm 386 TCN, Tần vương Cừu Thôn qua đời, con là Cừu Kỳ lên ngôi. Cừu Kỳ tiếp tục chính sách của phụ thân, tăng cường quân đội và mở rộng lãnh thổ. Năm 369 TCN, Tần đánh bại nước Tề, chiếm được đất Hà Nam. Năm 362 TCN, Tần đánh bại nước Sở, chiếm được đất Thương Khâu.
Năm 356 TCN, Cừu Kỳ qua đời, con là Cừu Hầu lên ngôi. Cừu Hầu tiếp tục chính sách bành trướng lãnh thổ của Tần. Năm 351 TCN, Tần đánh bại nước Yên, chiếm đất Thượng Cốc. Năm 341 TCN, Tần đánh bại nước Triệu, chiếm đất Hà Bắc. Đến thời điểm này, lãnh thổ Tần đã vươn ra phía Bắc đến sông Hoàng Hà.
Năm 338 TCN, Cừu Hầu qua đời, con là Cừu Trang lên ngôi. Thời Cừu Trang, Tần tiếp tục củng cố lực lượng và mở rộng bờ cõi. Năm 327 TCN, Tần đánh bại nước Triệu, chiếm thêm đất Hà Nam. Năm 325 TCN, Tần đánh bại nước Sở, chiếm đất Thiểm Tây. Đến thời điểm này, lãnh thổ Tần đã bao trùm hầu hết khu vực Thiểm Tây và Hà Bắc ngày nay.
Năm 314 TCN, Cừu Trang qua đời, con là Cừu Chiêu vương lên ngôi. Thời Cừu Chiêu vương, Tần tiếp tục củng cố nền kinh tế và quân sự. Năm 299 TCN, Tần đánh bại nước Triệu, chiếm thêm đất Hà Bắc. Năm 296 TCN, Tần đánh bại nước Sở, chiếm thêm đất Thiểm Tây.
Đến năm 295 TCN, Cừu Chiêu vương qua đời, con là Cừu Hy vương lên ngôi. Cừu Hy vương tiếp tục chính sách bành trướng của Tần. Năm 289 TCN, Tần đánh bại nước Sở, chiếm thêm đất Hán Trung. Năm 285 TCN, Tần đánh bại nước Yên, chiếm thêm đất Hà Bắc. Đến thời điểm này, lãnh thổ Tần đã bao trùm hầu hết khu vực Thiểm Tây, Hà Bắc và trung nguyên Trung Quốc ngày nay.
Năm 281 TCN, Cừu Hy vương qua đời, con là Cừu Vũ vương lên ngôi. Thời Cừu Vũ vương, Tần tiếp tục củng cố lực lượng. Năm 260 TCN, Tần đánh bại nước Triệu, chiếm thêm đất Hà Bắc. Năm 256 TCN, Tần đánh bại nước Sở, chiếm thêm đất Hán Trung. Đến năm 230 TCN, Tần đánh bại nước Yên, chiếm hết đất Hà Bắc, trở thành nước mạnh nhất Trung Quốc thời Chiến Quốc.
Năm 221 TCN, con Cừu Vũ vương là Cừu Thủy Hy vương lên ngôi, đổi quốc hiệu thành Tần, sử gọi là Tần Thủy Hoàng. Sau khi thống nhất 6 nước, Tần Thủy Hoàng lập ra nhà Tần, trở thành vị hoàng đế đầu tiên trong lịch sử Trung Quốc thời phong kiến.
Mời các bạn đón đọc Sử Ký III. Thế Gia của tác giả Tư Mã Thiên & Phạm Văn Ánh (dịch).
