Cuốn sách “Sự nghèo nàn của thuyết sử luận” của nhà tư tưởng Karl Popper được xuất bản lần đầu tiên vào năm 1957. Trong tác phẩm này, Popper đã phê phán mạnh mẽ những lý thuyết sử luận và xã hội luận của các nhà tư tưởng như Marx, Hegel, Comte và những người khác. Theo Popper, những lý thuyết này đều có đặc điểm chung là chúng không phải là những lý thuyết khoa học thực sự vì chúng không thể bị bác bỏ được bằng các kiểm nghiệm thực nghiệm.
Popper cho rằng các lý thuyết sử luận thường đưa ra những dự đoán về tương lai một cách mơ hồ và không rõ ràng, do đó chúng không thể bị kiểm chứng hay bác bỏ. Ví dụ, Marx dự đoán rằng xã hội tư bản sẽ dẫn đến cuộc cách mạng vô sản, nhưng ông ta không nêu rõ thời điểm cụ thể nào xảy ra sự kiện đó. Do đó, dự đoán của Marx không thể bị kiểm nghiệm bằng thực nghiệm.
Popper cho rằng điều quan trọng nhất để phân biệt khoa học với phi khoa học là tính khả thị của sự bác bỏ. Cụ thể, một lý thuyết khoa học phải đưa ra những dự đoán cụ thể và rõ ràng để có thể bị bác bỏ bằng kiểm nghiệm thực nghiệm. Ngược lại, các lý thuyết sử luận thường đưa ra những dự đoán mơ hồ và không thể kiểm chứng được, do đó chúng không phải là khoa học.
Popper chỉ trích Marx vì đã coi lịch sử như một quá trình phát triển nhất quán theo luật pháp của mình. Theo Popper, điều này là sai lầm vì lịch sử không tuân theo bất kỳ quy luật nào mà phụ thuộc vào nhiều yếu tố ngẫu nhiên và bất ngờ. Popper cho rằng Marx đã xem xã hội theo một cách quá đơn giản, coi những mâu thuẫn xã hội là những động lực duy nhất thúc đẩy sự thay đổi lịch sử. Điều này là không đúng vì lịch sử còn bị ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố khác ngoài mâu thuẫn xã hội.
Popper cũng chỉ trích Hegel vì xem lịch sử như một quá trình phát triển theo luật triết học của mình. Theo quan điểm của Popper, điều này là sai lầm vì lịch sử không phát triển theo bất kỳ quy luật triết học nào mà phụ thuộc vào nhiều yếu tố ngẫu nhiên. Popper cho rằng cách tiếp cận của Hegel đã làm mất đi tính ngẫu nhiên và bất ngờ trong lịch sử.
Popper cũng chỉ trích Comte vì đã xây dựng ra một lý thuyết về ba giai đoạn phát triển xã hội mà theo đó xã hội sẽ tiến triển từ giai đoạn thần bí sang giai đoạn triết học rồi đến khoa học. Popper cho rằng đây là một cách tiếp cận quá đơn giản hóa lịch sử và không phản ánh đúng sự phức tạp thực tế của quá trình phát triển xã hội.
Nói chung, Popper phê phán các lý thuyết sử luận truyền thống vì chúng đã xem xã hội và lịch sử theo một cách quá đơn giản hóa, coi lịch sử phát triển tuân theo những quy luật cứng nhắc. Trong khi thực tế, lịch sử phụ thuộc vào nhiều yếu tố phức tạp và ngẫu nhiên hơn nhiều so với cách tiếp cận của các nhà sử luận cổ điển. Popper cho rằng các lý thuyết sử luận truyền thống thiếu tính khả kiểm
Mời các bạn đón đọc Sự Nghèo Nàn Của Thuyết Sử Luận của tác giả Karl Popper.
