Tóm tắt sử thi Chàng Dam San của Nhiều Tác Giả do nhiều dịch giả chuyển ngữ
Sử Thi Chàng Dam San (Klei khan Y Đam San) là trường ca sử thi nổi tiếng của dân tộc Ê Đê ở Tây Nguyên, Việt Nam, được lưu truyền bằng hình thức diễn xướng kể khan qua nhiều thế hệ và được nhiều học giả, dịch giả ghi chép, chuyển ngữ, hiệu đính trong thế kỷ XX. Tác phẩm dài hơn 2.000 câu, phản ánh đậm nét đời sống, khát vọng, tinh thần và văn hóa của người Ê Đê trong giai đoạn chuyển giao từ chế độ mẫu hệ sang xã hội thị tộc phát triển hơn.
Câu chuyện xoay quanh nhân vật trung tâm là Đam San – một tù trưởng trẻ tuổi, anh hùng, mang trong mình khát vọng tự do, sức mạnh siêu phàm và ý chí vươn lên làm giàu mạnh cho buôn làng. Theo tục “nối dây” (cuê nuê) của chế độ mẫu hệ Ê Đê, khi bà của H’Nhĭ và H’Bhí qua đời, hai chị em phải kết hôn với chồng của bà là ông Y Kla, cậu của Dam San. Sau khi Y Kla mất, Dam San – dù cùng tuổi với hai chị em – buộc phải lấy họ làm vợ, dù chàng tìm mọi cách chống lại số mệnh và tập tục.
Không thể thoát khỏi luật tục, Dam San miễn cưỡng trở thành chồng của H’Nhĭ và H’Bhí, nhưng chàng vẫn phản kháng: chặt cây smuk (cây tổ tiên, cây sinh ra hai chị em), bỏ bê công việc nhà vợ, bỏ về nhà chị ruột. Do hành động này, hai người vợ hai lần chết, nhưng mỗi lần Dam San lại khóc thương và cầu xin thần linh cho họ sống lại, bởi “người vợ mà thần linh ban cho chàng” là để chàng có người nấu cơm, dệt vải, sắm thức ăn.
Trong lúc Dam San vắng nhà, hai tù trưởng thù địch là Mtao Grư (tù trưởng Quạ) và Mtao Mxây (tù trưởng Sắt) đã cướp vợ của chàng. Dam San nổi giận, kéo quân đánh thắng cả hai, cứu được vợ, thu về nhiều của cải, tôi tớ, làm giàu mạnh cho buôn làng. Những chiến công này khiến danh tiếng Dam San vang xa, buôn làng ngày càng phồn vinh, tôi tớ và dân làng của các tù trưởng thù địch tự nguyện mang của cải đi theo chàng.
Không dừng lại ở đó, với khát vọng siêu việt, Dam San quyết định cầu hôn Nữ thần Mặt Trời để khẳng định quyền uy tối thượng. Tuy nhiên, Nữ thần từ chối, cảnh báo chàng sẽ chết nếu không quay về trước khi mặt trời lên cao. Dam San không nghe, kết quả là chàng và ngựa bị lún xuống đầm lầy, chết thảm trong rừng Sáp Đen. Sau khi chết, hồn Dam San hóa thành con ruồi, bay vào miệng chị gái Hơ Âng, khiến nàng mang thai và sinh ra một Dam San mới – cháu của Dam San, tiếp tục vòng luân hồi nối dây, lặp lại số phận của người cậu trước đó.
Sử Thi Chàng Dam San là viên ngọc quý trong kho tàng văn học dân gian Việt Nam, tiêu biểu cho thể loại sử thi anh hùng của các dân tộc Tây Nguyên. Tác phẩm không chỉ kể về một cá nhân anh hùng mà còn là bản trường ca về sức mạnh cộng đồng, khát vọng tự do, sự phồn vinh và những giới hạn của con người trước tập tục, thần linh và tự nhiên.
Giới thiệu kỹ hơn về tác giả Nhiều Tác Giả
Sử Thi Chàng Dam San là kết quả của quá trình sáng tạo tập thể của cộng đồng Ê Đê, được lưu truyền qua nhiều thế hệ bằng hình thức diễn xướng kể khan. Tác phẩm được nhiều học giả, nghệ nhân, dịch giả sưu tầm, ghi chép, chuyển ngữ, hiệu đính. Một số bản nổi tiếng do Leopold Sabatier (Pháp) ghi âm, dịch sang tiếng Pháp (1933), Đào Tử Chí dịch sang tiếng Việt, Nguyễn Hữu Thấu hiệu đính và nhiều nghệ nhân Ê Đê như Y Nuh Nie diễn xướng lại theo truyền thống kể khan.
Mời các bạn tải và đọc sách Sử Thi Chàng Dam San của Nhiều Tác Giả do nhiều dịch giả chuyển ngữ
