Cuốn sách “Việt Nam Tây Sơn: Lịch sử Nội chiến 1771-1802” của tác giả Tạ Chí Đại Trường đã tổng kết lại quá trình nổi dậy của nhà Tây Sơn, từ khi bắt đầu cho đến khi thống nhất đất nước dưới sự lãnh đạo của ba anh em nhà Tây Sơn. Cuốn sách đã phân tích chi tiết về bối cảnh lịch sử, những nhân vật then chốt cũng như diễn biến của các sự kiện trong suốt quá trình nội chiến kéo dài hơn 30 năm.
Theo tác giả, nguyên nhân sâu xa dẫn đến cuộc nội chiến Tây Sơn bắt nguồn từ sự suy yếu của triều đình nhà Lê trung hưng dưới thời vua Lê Hiển Tông. Triều đình không còn kiểm soát được các quan lại địa phương, thuộc tướng trở nên phiên trấn. Tình hình chính trị, xã hội đất nước rơi vào tình trạng hỗn loạn, mâu thuẫn gia tăng gay gắt. Trong khi đó, nhân dân nông dân miền Trung phải chịu đựng những đợt thuế má nặng nề, bất công. Điều kiện chín muồi cho phong trào nổi dậy của nhân dân.
Năm 1771, ba anh em nhà họ Nguyễn là Nguyễn Nhạc, Nguyễn Huệ và Nguyễn Lữ khởi nghĩa ở Tây Sơn (Phú Yên) chống lại triều đình Lê – Trịnh. Ban đầu, lực lượng của nhà Tây Sơn còn yếu ớt, chỉ là một phong trào nông dân đơn thuần. Tuy nhiên, dưới sự lãnh đạo tài tình của Nguyễn Nhạc và hai em, lực lượng Tây Sơn dần lớn mạnh và giành được nhiều thắng lợi quân sự.
Năm 1774, nhà Tây Sơn giành được thắng lợi lớn đầu tiên khi đánh bại quân Trịnh do tướng Trần Quý Khoác chỉ huy ở đồi Dầu Giây (Quảng Nam). Chiến thắng này đã khẳng định sức mạnh của nhà Tây Sơn, khiến họ trở thành một thế lực chính trị đáng kể ở miền Trung. Sang năm 1776, sau khi đánh bại quân Trịnh ở Trấn Ninh, nhà Tây Sơn tiến quân lên Thăng Long, buộc vua Lê Hiển Tông phải chạy lên Sơn Tây. Đến năm 1802, dưới sự lãnh đạo của Nguyễn Huệ, nhà Tây Sơn đã hoàn toàn thống nhất đất nước, đánh bại cả hai họ Trịnh và họ Nguyễn ở miền Nam.
Tuy nhiên, thành quả của nhà Tây Sơn chỉ tồn tại được 20 năm. Năm 1802, quân nhà Nguyễn do Nguyễn Ánh lãnh đạo đã tiêu diệt hoàn toàn thế lực nhà Tây Sơn, thiết lập triều Nguyễn ở phía Nam. Nguyên nhân của sự sụp đổ của nhà Tây Sơn được tác giả phân tích là do bên trong gặp nhiều mâu thuẫn, tranh giành quyền lực giữa các phe phái; bên ngoài bị sức ép quân sự của nhà Nguyễn ngày càng mạnh hơn.
Nhìn chung, cuốn sách đã mang lại những góc nhìn mới về thời kỳ nội chiến Tây Sơn kéo dài hơn 30 năm trong lịch sử Việt Nam. Tác giả đã làm rõ được những nguyên nhân sâu xa dẫn đến cuộc nội chiến, phân tích kỹ lưỡng về những diễn biến quan trọng cũng như những nhân vật then chốt trong thời kỳ này. Đây là một nghiên cứu có giá trị về lịch sử cách mạng Việt Nam thời kỳ Tây Sơn.
Mời các bạn đón đọc Việt Nam Tây Sơn: Lịch sử Nội chiến 1771-1802 của tác giả Tạ Chí Đại Trường.
