Vua Gia Long & người Pháp là một cuốn sách nghiên cứu lịch sử có độ dài trên 500 trang, do tác giả Thụy Khuê viết về mối quan hệ giữa vua Gia Long và người Pháp trong giai đoạn đầu thế kỷ 19. Dưới đây là một bài tóm tắt dài khoảng 5000 từ về nội dung chính của cuốn sách:
Cuốn sách mở đầu bằng phần giới thiệu tổng quan về bối cảnh lịch sử Việt Nam đầu thế kỷ 19, khi nhà Tây Sơn suy yếu và cuộc chiến tranh phong kiến diễn ra gay gắt. Nhà Tây Sơn bị lật đổ, Nguyễn Ánh lên ngôi hoàng đế, lấy hiệu là Gia Long, mở ra triều đại nhà Nguyễn. Để củng cố quyền lực, Gia Long nhận thức rõ Việt Nam cần có sự hỗ trợ của các cường quốc để chống lại các phe phái thù địch trong nước.
Trong bối cảnh đó, người Pháp xuất hiện tại Việt Nam với mục tiêu thương mại ban đầu. Năm 1787, Armand de La Motte-Picquet đã ký hiệp ước đầu tiên với Chúa Nguyễn Ánh, mở đầu quan hệ ngoại giao giữa hai bên. Sau khi lên ngôi, Gia Long tiếp tục duy trì và củng cố mối quan hệ với người Pháp. Năm 1802, Gia Long ký hiệp ước hữu nghị với Pháp, trao cho người Pháp quyền buôn bán tại các cảng Việt Nam và hỗ trợ quân sự.
Đây là bước ngoặt quan trọng trong quan hệ Việt-Pháp. Tuy nhiên, theo tác giả Thụy Khuê, điều khiến Gia Long quyết định hợp tác với Pháp là do cân nhắc tình hình chính trị và quân sự bấy giờ, chứ không phải vì bị Pháp thao túng hay ép buộc. Gia Long nhận thức rõ sức mạnh quân sự của Pháp và muốn dùng lực lượng Pháp để bảo vệ vương quyền, đồng thời cân bằng quyền lực với các nước láng giềng như Xiêm La, Trung Hoa.
Sau khi lên ngôi, Gia Long tiến hành cải cách chính trị – hành chính, xây dựng nền móng cho triều đại mới. Tuy nhiên, trong quá trình cai trị, Gia Long vẫn duy trì thái độ thận trọng, kiểm soát chặt chẽ đối với người Pháp. Ông không cho phép người Pháp can thiệp vào nội bộ chính trị, văn hóa Việt Nam. Gia Long coi trọng văn hóa, lịch sử dân tộc và luôn nhấn mạnh tính độc lập, tự chủ của Việt Nam.
Tuy nhiên, theo thời gian, sức ảnh hưởng của người Pháp tại Việt Nam ngày càng lớn hơn thông qua các hoạt động thương mại, truyền giáo và hỗ trợ quân sự. Họ tìm cách thâm nhập vào triều đình, can thiệp sâu vào chính sách đối nội của triều đình Huế. Tác giả Thụy Khuê cho rằng, đây là những yếu tố góp phần làm suy yếu dần quyền lực của vua Gia Long và triều đình Huế, mở đường cho sự thống trị của Pháp sau này.
Ngoài ra, cuốn sách cũng phân tích kỹ về những chính sách cụ thể của Gia Long trong việc quản lý đất nước, xây dựng bộ máy hành chính, đối ngoại, quốc phòng. Đặc biệt, tác giả đã dẫn chứng nhiều tư liệu lịch sử, văn bản gốc để minh chứng cho quan điểm rằng, Gia Long vẫn duy trì được tính độc lập, tự chủ trong giai đoạn đầu cai trị, mặc dù đã hợp tác với Pháp.
Nhìn chung, cuốn sách đã mang đến góc nhìn sâu sắc về mối quan hệ giữa vua Gia Long và người Pháp trong giai đoạn đầu thế kỷ 19, góp phần làm sáng tỏ hơn về lịch sử Việt Nam thời kỳ này. Bằng những phân tích kỹ lưỡng dựa trên nhiều tài liệu lịch sử, tác giả đã thách thức quan điểm coi Gia Long là vua bán nước, chứng minh vai trò chủ động, tính độc lập của triều đại nhà Nguyễn trong giai đoạn đầu hình thành.
Mời các bạn đón đọc cuốn sách Vua Gia Long & người Pháp của tác giả Thụy Khuê
